مقدمه:
پسته گیاهی است که از دیرباز در نقاط مختلف ایران کشت می شده است و جنگل های وحشی پسته در ناحیه شمال شرق ایران به ویژه مرز افغانستان و ترکمنستان وجود دارد و گمان می رود که درخت پسته حدود 4-3 هزار سال قبل در ایران اهلی شده و مورد کشت و کار قرار گرفته است. در این نوشتار سعی شده به طور خلاصه و مفید، مطالب کاربردی به زبان ساده بیان شود. در مورد خواص پسته pistachio و دیگر موراد مرتبط با پسته به سایر مقالات سایت ایران کالا مراجعه نمایید.
الف) آبیاری
با وجود این که پسته استقامت زیادی به بی آبی دارد، لکن نباید از آب دادن آن مخصوصا در سنین ابتدایی غفلت شود. به طور متوسط بسته به بافت خاک از نظر نگهداری آب مدار آبیاری بسته به سن درخت به شرح زیر توصیه می شود: (به جز فصل زمستان)
درخت با سن 1 تا 3 سال: مدار آبیاری 7 الی 10 روز
درخت با سن 3 الی 6 سال : مدار آبیاری 12 الی 20 روز
درخت با سن 6 سال به بالا : مدار آبیاری یک ماه
باید توجه داشت زمانی که مدار آبیاری یک ماه است، در هر آبیاری آب زیادی به درخت داده شود تا رطوبت کاملا به عمق خاک نفوذ کند.
ب) هرس
هرس یعنی بریدن شاخه های اضافی و این عمل در زمستان انجام می شود. پس از فرم دهی درخت در سال های بعد از پیوند و قبل از باردهی، هرس اهمیت دارد که شامل شنگ کردن شاخه ها، سر بر داری و حذف پاجوش ها می باشد.
هرس باعث درشت شدن میوه درخت و تا حدی یکنواخت شدن باردهی در سالهای مختلف می شود.
ج) کود دهی
کود دامی گوسفندی و گاوی مورد استفاده باید کاملا پوسیده باشد. بهتر است کود مرغ نیز با کودهای گوسفندی یا گاوی مخلوط شود و در شیاری به عمق حداقل 40 سانتیمتر بسته به سن درخت و عرض 40 سانتیمتر در انتهای چتر سایه انداز درخت دفن شود. فصل کود دهی فصل خواب درختان یعنی زمستان است.
مخلوط کردن کود کامل شیمیایی ( N-p-K ) نیز با کود حیوانی مورد استفاده مطلوب می باشد.
دادن کود شیمیایی ازته (سولفات آمونیم و سولفات پتاسیم) در مناطق با آب و خاک شور در نیمه دوم اردیبهشت ماه جهت افزایش جوانه های رویشی و زایشی، در نیمه دوم تیرماه جهت پر شدن دانه های پسته در درختان بارده مناسب است. میزان کود مصرفی با مشاوره کارشناسان از 100 گرم تا 200 گرم به ازای هر درخت می باشد.
استفاده از کودهای مایع و جامد میکرو در فصل رشد درخت بسته به نوع کمبود و مشاوره با کارشناسان کشاورزی همزمان با سمپاشی و یا به صورت مستقل بسیار مناسب است. بعد از برداشت پسته دادن کود روی به صورت محلول پاشی توصیه می شود.
د) دلایل پوکی پسته
1- عدم وجود گرده نر که ناشی از کمبود درخت نر می باشد مهمترین عامل پوکی پسته بوده و باید به ازای هر 10 الی 15 درخت ماده یک درخت نر در باغ پیوند نمایید. در صورت کمبود درخت نر حتما گرده افشانی مصنوعی انجام دهید.
2- عدم رسیدگی و توجه کامل به درختان از جمله آبیاری کم و نامنظم، ندادن کود حیوانی و هرس نکردن درختان و غلبه آفات در باغ باعث پر نشدن مغز پسته و یا ریزش جوانه های سال بعد می شود.
ه) آفات مهم پسته
1- پسیل پسته، که حشره زرد رنگ کوچکی است و در حال حاضر بیشترین خسارات را وارد می کند و موقع خسارت شدید، پای درخت شکرک ایجاد می شود.
2- کنه درختان پسته که این آفت با چشم معمولی قابل مشاهده نیست و علائم آن اینکه ابتدا برگها سبز تیره و سپس حالت چرمی رنگ می شوند.
3- شپشک پسته، این آفت کاملا روی برگها و خوشه ها قابل مشاهده است و درخت مورد حمله محصول آن اغلب پوک و نیم مغز می شود.
برای مبارزه با شپشک استفاده از سم اتیون با نسبت 2.5 - 2 در هزار بسیار مناسب است. ذکر این نکته ضروری است که برای مبارزه با هر یک از آفات مشاوره با کارشناسان خبره کشاورزی جهت توصیه سم و زمان سمپاشی بسیار مهم است.
و) برداشت پسته
1- پسته را وقتی کاملا رسید برداشت نمایید.
2- برداشت را ساعتهای اولیه روز شروع نموده و محصول برداشت شده را زیر سایه و یا جای خنک قرار دهید.
3- قسمتهای آلوده به آفت را در باغ جداگانه برداشت نمایید.
4- محصول برداشت شده را سریعا به مراکز فرآوری پسته که تمام اتوماتیک و بهداشتی است انتقال دهید تا سریعا پوست گیری و جداسازی شود. به این ترتیب رنگ پوسته سخت پسته سفیدرنگ و بازاری پسندی مناسب خواهد داشت.
مقــدمـــه : درخت پسته اهلي ( Pistacia Vera ) متعلق به تيره ( Anacardiaceae ) است . جنس Pistacia داراي 11 گونه است كه همگي آنها از خود تربانتين يا سقز ترشح مي كنند . درخت پسته داراي برگهاي مركب شانه اي بوده و ميوه پسته از نظر گياه شناسي در رديف ميوه هاي شفت طبقه بندي مي شود . درخت پسته دو پايه است و براي توليد ميوه به وجود هردو درخت نر و ماده نياز است . گلهاي درخت پسته فاقد گلبرگ و غده هاي شهد ساز بوده و زنبورهاي عسل را به خود جلب نمي كنند و گرده گل توسط باد پراكنده مي شود . درخت پسته برگ ريز بوده ، د رپائيز خزان نموده و زمستان را در خواب مي گذراند . ريشه زائي درخت پسته محوري و عمودي بوده و قدرت توليد ريشه فرعي در درخت پسته ضعيف است . مرحله نونهالي درخت پسته طولاني بوده و تاقبل از پنج سالگي درختان ميوه كمي توليد مي كنند و از 10 تا 12 سالگي باردهي كامل و اقتصادي درخت آغاز مي شود . مهمترين گونه هاي جنس Pistacia عبارتند از : P.Vera يا پسته معمولي ، P.Khinjuk يا چاتلانقوش يا كسور ، P.mutica يا بنه ، P.atlantica ، P.terebinthus . P.integerrima مهمترين ارقام پسته در ايران عبارتند از : اوحدي ، كله قوچي ، اكبري ، احمد آقائي ، ممتاز ، بادامي زرند ، شاه پسند ، سفيد پسته نوق ، خنجري دامغان و قزويني . نياز سرمايي درخت پسته از 600 ساعت با دماي كمتر از 7 درجه سانتي گراد براي رقم كله قوچي تا 1200 ساعت با دماي كمتر از 7 درجه سانتي گراد براي رقم اكبري متفاوت بوده و مقدار آن بطور متوسط 1000 ساعت زير 7 درجه سانتي گراد در نظر گرفته مي شود . عدم تامين سرماي مورد نياز درخت پسته موجب تاخير در گلدهي ، گلدهي نامنظم ، كاهش تعداد برگچه هاي برگ ، توليد برگهاي غير طبيعي و ساده و ... مي شود . كشت و پرورش پسته از عرض 27 درجه شمالي تا عرض 42 درجه شمالي انجام مي شود . اغلب درختان پسته در ارتفاع 2000-900 متري از سطح دريا قرار گرفته اند . درخت پسته قادر به تحمل دماي 45 درجه سانتي گراد در تابستان و دماي 20- درجه سانتي گراد در زمستان مي باشد . براي داشتن حداكثر محصول ميزان حداكثر رطوبت نسبي بايستي كمتر از 35% باشد .
كاشت پسته :
مناسبترين بافت خاك جهت كاشت پسته بافت شني لوم مي باشد ( 70-60 درصد شن ، 30-20 درصد سيلت يا لاي و 20-10 درصد رس ) . معيارهاي كيفي جهت آب مناسب براي آبياري باغات پسته عبارتند از : حداكثر شوري 4 ميلي موس بر سانتي متر ( بعلت مقاوم بودن درخت پسته به شوري ، آبياري با آبهاي داراي 8 ميلي موس بر سانتي متر شوري نيز براي درختان پسته انجام مي شود . ) ، حداكثر نسبت جذبي سديم 15 ( براي SAR بيشتر از 15 ، Ec آب نيز بايستي بيشتر از 3ميلي موس بر سانتي متر باشد ) ، حداكثر كلر آب آبياري 10 ميلي اكي والان بر ليتر ، حداكثر غلظت بر PPm 2 ، حداكثر بي كربنات ( Hco3 ) 5/8 ميلي اكي والان بر ليتر ، حداكثر سولفات ( So4 ) 10 ميلي اكي والان بر ليتر ، حداكثر ميزان كربنات سديم باقيمانده (RSC) 5/2 ، حداكثر غلظت منيزيم 5 ميلي اكي والان برليتر ( غلظت منيزيم بايستي از غلظت كلسيم آب آبياري كمتر باشد ) ، حداكثر مقدار باقيمانده خشك يا TDS 2000 ميلي گرم در ليتر . درصورت مطبق بودن خاك محل احداث باغ ، بايستي محل رديفهاي كاشت حداقل به عرض 1 متر و به عمق 2 متر با بيل مكانيكي كاملا" مخلوط و يكدست شود . درصورت انتخاب سيستم آبياري غرقابي و سطحي ، شيب نهايي زمين بايستي حدود 2-1 درصد باشد . كاشت نهال و يا بذر نبايد در داغ آب و نوك پشته ها انجام شده و بهتر است محل كاشت كمي پائين تر از محل داغ آب انتخاب شود . در نقشه كاشت بايستي محل رديفهاي كاشت ، محل قرارگرفتن درختان نر ، محل خيابانهاي اصلي و فرعي ، محل قرارگرفتن نوارهاي بادشكن، مسيرهاي اصلي و فرعي انتقال آب و . . . مشخص گردد . جوي پشته ها جهت كاشت بذر يا نهال ، بايستي به عرض 100 – 50 سانتي متر وعمق40-30 سانتي متر احداث گردد . محل كشت بذر از كف جوي بايستي حدود 10 سانتي متر بالاترباشد و هنگام آبياري ، آب حدود 5 سانتي متر روي بذر را بپوشاند . فاصله كاشت درختان در روي رديف حداقل 3-2 متر و فاصله رديفهاي درختان حداقل 6-5 متر در نظر گرفته شود . دور آبياري جهت نهالهاي پسته در سال اول حداكثر 7 روزه و درسال دوم 14 روزه مي باشد . جهت پيوند نهالهاي پسته ، در اسفندماه نهالهاي 3-2 ساله سربرداري شده و پس از رشد جوانه هاي جانبي بر روي پايه سربرداري شده ، حدود 3 شاخه جانبي برروي پايه اصلي نگهداري شده و ساير شاخه ها حذف مي شوند . زمان مناسب جهت پيوند نهالهاي پسته بطور عمده اواخر ارديبهشت تا اوايل خرداد مي باشد . نسبت مناسب درختان نر به درختان ماده نسبت 1 به 9 است . هرس فرم مناسب جهت درختان پسته ، هرس فرم جامي و شلجمي مي باشد . پسته، دانه ميوه از درخت پسته است. درخت پسته اولين بار در ترکيه و ايران يافت شد. در آن زمان، پسته غذاي اشراف بود. در سال هاي بعد، فقط در جشن ها و مهماني ها مصرف مي شد. بعدها در انواع دسرها، شيريني ها، بستني و حتي به عنوان اشتها آور خورده مي شد. اين دانه، به خاطر شکلش به نام "آجيل خندان" معروف شد.
پسته به عنوان يک ماده غذايي گياهي و نيرو بخش و درمان کننده بسياري از بيماري ها مورد استفاده قرار مي گيرد.
فوايد پسته
1- پسته در مقايسه با ديگر آجيل ها، مقدار کمي کالري دارد. بدون کلسترول مي باشد و داراي مقدار کمي چربي اشباع مي باشد. چربي يک منبع انرژي مي باشد و کمک به جذب ويتامين هاي A, E, D و K مي کند. پس پسته از آن جايي که داراي چربي مي باشد، اين امر مهم را نيز انجام مي دهد.
2- يکي از بهترين منابع پروتئين گياهي مي باشد.
3- پسته از آنجايي که داراي مقدار زيادي چربي غيراشباع و پروتئين مي باشد، لذا نبايد بيشتر از 18 گرم در هفته مصرف شود.
4- پسته داراي مقدار زيادي فيبر مي باشد. فيبر به هضم مواد غذايي کمک مي کند، کلسترول و قند خون را تنظيم مي کند.
5- پسته در بين گروه آجيل ها، يکي از بهترين منابع پتاسيم مي باشد. پتاسيم 1 عدد پسته برابر پتاسيم 1 عدد پرتقال است. مقدار پتاسيم در 2 عدد پسته بيشتر از 1 عدد موز مي باشد. پتاسيم موجود در پسته، به تعادل مايعات بدن کمک مي کند، ضربان قلب را تنظيم مي کند و براي کاهش فشار خون نيز بسيار مفيد مي باشد.
6- همچنين داراي فسفر مي باشد و در ساخت استخوان ها و دندان ها شرکت مي کند، جلوي خستگي و ضعف را مي گيرد و براي تقويت عضلات بدن مفيد مي باشد.
7- پسته، مقداري منيزيم نيز دارد که منيزيم يکي از مهم ترين عناصر معدني براي تبديل غذا به انرژي مي باشد، ضربان قلب را تنظيم مي کند واز گرفتگي عضلات جلوگيري مي کند.
8- آهن در پسته، براي سرگيجه، خستگي، رنگ پريدگي و کم خوني مفيد است.
9- روي براي تقويت پوست، مو و ناخن بسيار مهم است.
10- پسته داراي ويتامين هاي B6 ، B1 و E مي باشد. ويتامين B6 کمک به سوخت و ساز پروتئين مي کند و در جذب مواد غذايي نيز نقش دارد. ويتامين B1 باعث افزايش انرژي، تقويت سلول هاي عصبي و متعادل کردن اشتها مي شود.
11- در بين آجيل ها، پسته داراي بيشترين آنتي اکسيدان مي باشد. همان طورکه مي دانيد ويتامين E جزو گروه آنتي اکسيدان ها مي باشد و تقويت سيستم ايمني بدن، سلامت چشم و جلوگيري از خستگي و استرس و نيز جلوگيري از تخريب سلول ها را بر عهده دارد.
12- پسته نيز مانند ديگر دانه ها، از بيماري هاي قلبي جلوگيري مي کند. به خاطر وجود چربي هاي غير اشباع، مي تواند مقدار کلسترول خون را پايين بياورد.
13- پسته باعث عملکرد درست مغز مي شود و شخص را آرام مي کند.
14- اين آجيل مي تواند جلوي پيشرفت بيماري هاي مزمن از قبيل سرطان را بگيرد.
15- مطالعات نشان داده است؛ پسته مي تواند مقدار کلسترول خوب خون(HDL) را بالا ببرد و درعين حال مقدارکلسترول بد خون(LDL ) و تري گليسيريد را پايين بياورد.
16- پودر پسته، درمان کننده دندان درد مي باشد.
17- پسته تغييري در فشار خون و افزايش وزن انجام نمي دهد. اما به خاطر کاري بالايي که دارد، به عنوان يک ميان وعده پرکالري شمرده مي شود و نبايد زياد مصرف شود.
براي کاهش نمک و چربي در رژيم غذايي، بايد از خوردن پسته بو داده و شور خودداري کنيد.
لازم به ذکر است که، 28 گرم پسته، بيشتر از 10 درصد نياز بدن به فيبر غذايي، ويتامينB6، ويتامين B1، منيزيم و فسفر را تامين مي کند.
:: برچسبها:
پسته،آفات،ابیاری و هرس و فواید آن,